Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang ngày càng trở thành những thách thức nghiêm trọng đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, cư dân tại Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã trải qua một đợt sóng nhiệt đáng kể vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ tăng vọt lên trên 40 độ C và độ ẩm duy trì ở mức 40-45%. Những con đường thường ngày tấp nập đã trở nên vắng vẻ, người giao hàng, người bán hàng rong, bảo vệ và nhiều người khác tìm kiếm bóng mát của cây xanh ven đường để tạm nghỉ. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã nhanh chóng bốc hơi, để lại những chiếc áo chống nắng khô giòn.
Sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà đang trở thành một hiện tượng toàn cầu. Giáo sư Phan Văn Tân, một chuyên gia hàng đầu về khí tượng và khí hậu của Việt Nam, khẳng định rằng sóng nhiệt là một hệ quả trực tiếp của biến đổi khí hậu. Nếu xem lại dữ liệu trong vòng nửa thế kỷ qua, có thể thấy rằng những ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng đáng kể ở hầu khắp các vùng trên cả nước.
Sóng nhiệt thường gắn liền với hạn hán, tạo thành một cặp hiện tượng thiên tai phức hợp. Sự kết hợp này không chỉ làm tăng cường độ của sóng nhiệt mà còn gây ra những tác động nghiêm trọng hơn. Giáo sư Tân cũng nhấn mạnh rằng việc hiểu và dự báo những hiện tượng này ngày càng trở nên quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực.
Tác động của sóng nhiệt lên sức khỏe con người cũng vô cùng nghiêm trọng. Theo TS. Trần Nữ Quý Linh, một nhà khoa học nghiên cứu về ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe, sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Từ các triệu chứng thông thường như đau đầu, chóng mặt, mất nước, đến các trường hợp tử vong, sóng nhiệt đang trở thành một trong những mối lo ngại lớn nhất về sức khỏe trên toàn cầu trong thế kỷ 21.
Các nhóm dễ bị tổn thương nhất trước sóng nhiệt bao gồm trẻ em, người già, những người mắc bệnh mãn tính, và những người lao động ngoài trời như công nhân và nông dân. Nghiên cứu chỉ ra rằng sóng nhiệt có thể làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân, cũng như các bệnh truyền nhiễm.
Trước những thách thức này, thích ứng với sóng nhiệt đang trở thành một nhiệm vụ cấp thiết, đặc biệt là đối với các nhóm dễ bị tổn thương. TS. Trần Nữ Quý Linh đề xuất rằng việc nâng cao nhận thức của người dân về tác động của nhiệt và sức khỏe là rất quan trọng. Đồng thời, cần có những giải pháp với chi phí thấp, dễ áp dụng và thực hiện nhanh chóng, như tăng cường khả năng tự thích ứng của cá nhân và nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm về sức khỏe.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ đưa ra những chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng và phù hợp, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Việc tạo ra những không gian công cộng thoáng mát, nhiều cây xanh, mặt nước và bóng râm, cùng với việc bổ sung các phương tiện làm mát như quạt và điều hòa nhiệt độ, đang là những giải pháp thiết thực và cần thiết.
Giáo sư Phan Văn Tân và TS. Trần Nữ Quý Linh cùng nhiều chuyên gia khác đang tiếp tục nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm giảm thiểu tác động của sóng nhiệt. Thông qua việc nâng cao nhận thức và áp dụng các giải pháp phù hợp, hy vọng rằng chúng ta có thể phần nào giảm nhẹ những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đối với con người và môi trường.
Mọi thông tin và giải pháp liên quan đến biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan có thể được tìm hiểu thêm tại các trang web của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc và Tổ chức Y tế Thế giới.
