Chính phủ đã ban hành Nghị định 01/2025/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh và xuất khẩu gạo, với kỳ vọng tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và lành mạnh, từ đó nâng cao hiệu quả của chuỗi giá trị lúa gạo và tăng thu nhập cho nông dân.

Sau 7 năm triển khai, Nghị định 107 đã có tác động tích cực đến hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, quá trình thực thi cũng đã bộc lộ một số vấn đề cần được sửa đổi. Bộ Công Thương đã nhiều lần họp và tổ chức hội thảo để lấy ý kiến về dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 107. Qua đó, Bộ đã cập nhật và điều chỉnh các quy định để phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và xuất khẩu gạo.

Lúa gạo là ngành sản xuất quan trọng của Việt Nam, tạo sinh kế cho hàng chục triệu nông dân. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong sản xuất lúa gạo, góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và giữ vững vị trí là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành hàng lúa gạo Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là khó khăn nội tại về chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo thiếu tính bền vững.

Giới chuyên gia nhận định, vấn đề cốt lõi là tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất. Để mở rộng thị trường xuất khẩu, TS Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), cho rằng ngành lúa gạo Việt Nam cần dịch chuyển mạnh mẽ sang các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao như gạo hữu cơ, gạo thơm, gạo Japonica sạch, phát thải thấp.

Xuất khẩu gạo đang đối diện với những quy định kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các nước nhập khẩu. Việc Nhà nước và các hiệp hội, ngành hàng chủ động đàm phán cấp Chính phủ, xây dựng hàng rào kỹ thuật ngược và hỗ trợ doanh nghiệp bằng các công cụ phòng vệ thương mại sẽ giúp tạo ‘lá chắn’ bảo vệ cho hạt gạo Việt. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, Bộ và các địa phương đang đẩy nhanh việc thực hiện Đề án 1 triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp để có nguồn cung gạo chất lượng cao và bền vững.

Giới chuyên gia dự báo, xuất khẩu gạo năm 2025 sẽ giảm cả lượng và giá so với năm 2024. Vì vậy, việc duy trì thị phần tại các thị trường truyền thống, tập trung vào phân khúc chất lượng cao được xem là giải pháp then chốt để giữ vị thế của gạo Việt. Trong hơn 1 tháng qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam luôn duy trì đà tăng nhẹ. Gạo Việt Nam giữ được giá xuất khẩu cao nhờ lợi thế gạo thơm và gạo chất lượng cao chiếm tỷ trọng lớn.

Tuy nhiên, 2 tháng đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu liên tục giảm đã tác động mạnh đến thị trường lúa gạo trong nước. Do vậy, việc thực hiện các giải pháp kiểm soát thu mua, dự trữ, xuất khẩu gạo góp phần làm lành mạnh thị trường cấp thiết hơn bao giờ hết. Việc này cũng giúp cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam có thể tiếp tục duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Ở Việt Nam, khu vực dân tộc thiểu số (DTTS) đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng từ các yếu tố an ninh phi truyền thống. Trong số đó, biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sống và điều kiện kinh tế – xã hội của người dân tại đây. Tình hình dịch bệnh cũng đang trở thành một mối đe dọa đáng kể, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm gián đoạn các hoạt động kinh tế và xã hội.

Ngoài ra, di cư tự do cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Việc di cư không kiểm soát có thể dẫn đến nhiều hệ lụy, bao gồm cả việc gia tăng áp lực lên các dịch vụ công cộng và làm tăng nguy cơ xung đột giữa các cộng đồng dân tộc khác nhau. Bên cạnh đó, buôn bán người và tội phạm xuyên biên giới cũng đang trở thành những thách thức lớn, không chỉ đe dọa đến sự an toàn của người dân mà còn ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín của quốc gia.

Khủng bố, mặc dù không phải là một vấn đề phổ biến ở Việt Nam, nhưng cũng cần được chú ý và phòng ngừa. Những thách thức này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc gia mà còn gây trở ngại cho quá trình phát triển bền vững ở khu vực DTTS. Do đó, việc xây dựng và thực hiện các chính sách đồng bộ, toàn diện là yêu cầu cấp thiết.

Các chính sách này cần được thiết kế dựa trên đặc thù của từng vùng, gắn với điều kiện kinh tế – xã hội, văn hóa và nhu cầu thực tế của người dân tại đó. Mục tiêu là bảo đảm an sinh xã hội, ổn định và phát triển bền vững, đồng thời tăng cường khả năng phòng thủ và ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống. Chính phủ và các tổ chức quốc tế cần phối hợp chặt chẽ để hỗ trợ và triển khai các chương trình phát triển, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo an ninh cho cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam.

Trước những thách thức này, Việt Nam cần tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế và tận dụng sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế để nâng cao năng lực ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống. Tham khảo kinh nghiệm từ các nước cũng như tăng cường đầu tư vào các chương trình phát triển bền vững ở khu vực DTTS là những bước đi quan trọng để Việt Nam có thể đạt được mục tiêu phát triển bền vững và đảm bảo an ninh cho tất cả người dân, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số.