Hà Nội đã chính thức thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa, tạo ra một cơ hội mới cho các doanh nghiệp và người dân trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn liền với sự phát triển kinh tế. Nghị quyết này không chỉ cung cấp một hành lang pháp lý cần thiết mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ về một chiến lược phát triển mới, trong đó di sản văn hóa được xem như một nguồn lực quan trọng cho sự phát triển bền vững.

Nghị quyết cho phép thành lập các khu phát triển thương mại và văn hóa tại những khu vực có lợi thế về vị trí thương mại và không gian văn hóa. Đặc biệt, các khu vực định hướng phát triển theo mô hình TOD (đô thị định hướng giao thông công cộng) sẽ được ưu tiên. Các khu phát triển này sẽ hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, tự quản, và đảm bảo sự đồng thuận của đa số các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và người dân trong khu vực.

Mục tiêu chính của Nghị quyết là bảo tồn di sản văn hóa song hành với phát triển kinh tế, để giá trị văn hóa trở thành một động lực tăng trưởng. Hà Nội kỳ vọng sẽ phát triển các khu vực như khu phố cổ, làng nghề truyền thống, không gian văn hóa gắn với di tích lịch sử. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân tham gia vào việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Nhiều doanh nghiệp và chuyên gia đã đánh giá cao Nghị quyết này, cho rằng nó sẽ giúp khơi thông dòng chảy của kinh tế di sản, tạo ra cơ hội mới cho cả doanh nghiệp và người dân. Tuy nhiên, để hiện thực hóa được tầm nhìn này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng và giới nghiên cứu.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa cần được thực hiện một cách sáng tạo. Không chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước, việc huy động nguồn lực từ xã hội cũng là cần thiết. Di sản văn hóa chỉ thực sự “sống” khi được tiếp tục kể lại bằng ngôn ngữ mới của thời đại, thông qua các sản phẩm dịch vụ, du lịch, sáng tạo nghệ thuật và các hoạt động thương mại mang tính bản địa.

Tóm lại, Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa của Hà Nội đã mở ra một hướng đi mới trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế. Việc triển khai Nghị quyết này đòi hỏi sự hợp tác và nỗ lực của tất cả các bên liên quan để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ nguồn tài nguyên kinh tế không thể tái tạo.

Ứng dụng kỹ thuật in rập thủ công trong bảo tồn di sản văn hóa đang trở thành một giải pháp sáng tạo và hiệu quả, giúp lưu giữ lại những chi tiết, hoa văn, họa tiết và chữ khắc trên các di tích cổ. Tại chùa Keo Hành Thiện, một công trình Phật giáo cổ tiêu biểu của vùng đồng bằng Bắc Bộ, kỹ thuật này đã được sử dụng để bảo tồn những giá trị văn hóa kiến trúc độc đáo.

Chùa Keo Hành Thiện gắn liền với Thiền sư Dương Không Lộ, vị Quốc sư thời Lý, không chỉ là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng mà còn là nơi chứa đựng kho tàng văn hóa kiến trúc độc đáo. Trải qua hàng trăm năm, nơi đây vẫn bảo lưu được nhiều hạng mục kiến trúc nghệ thuật truyền thống thời Lê – Nguyễn, với hệ thống phù điêu, hoa văn chạm khắc và bia ký có giá trị lịch sử, mỹ thuật đặc biệt.

Tuy nhiên, như nhiều di tích cổ khác, chùa Keo Hành Thiện cũng đối mặt với những thách thức lớn trong công tác bảo tồn, do tác động của thời gian, môi trường và hoạt động con người. Những chi tiết chạm khắc quý trên bộ khung kiến trúc gỗ như hình linh thú, lân nghê, hoa lá thiêng,… cho đến các mảng chạm trên đá đang đứng trước nguy cơ dần bị bào mòn, xuống cấp.

Trước thực trạng đó, năm 2023, một dự án Số hóa di sản làng Hành Thiện quy mô đã và đang được triển khai tại đây, với sự tham gia của các chuyên gia bảo tồn, các nhà nghiên cứu, kiến trúc sư, nghệ nhân và đội ngũ công nghệ. Dự án không chỉ nhằm mục đích bảo tồn di tích mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ cho cộng đồng.

Một trong những hoạt động nổi bật của dự án là triển lãm “Hành Thiện 200 năm danh xưng”, tổ chức nhân dịp kỷ niệm hai thế kỷ ngôi làng mang tên Hành Thiện. Triển lãm đã trưng bày nhiều bản rập văn bia cổ, tranh ký họa, tranh ảnh tư liệu gốc về chùa Keo và các sản phẩm văn hóa được hình thành từ tư liệu in rập, thu hút sự quan tâm đặc biệt của người dân địa phương và du khách.

In rập là phương pháp lưu giữ chính xác những chi tiết gốc, đồng thời tạo nên một lối tiếp cận giàu cảm xúc và thẩm mỹ với di sản. Mỗi bản rập thủ công trở thành sợi dây kết nối giữa hiện vật và cộng đồng, giữa nghệ thuật cổ truyền và công nghệ hiện đại.

Không chỉ tại chùa Keo Hành Thiện, kỹ thuật in rập thủ công còn được chuyển thể thành một hoạt động giáo dục, nghệ thuật, truyền cảm hứng đến cộng đồng tại Quần thể Danh thắng Tràng An. Tại đây, du khách có thể tận tay thực hiện một bản in rập truyền thống trên giấy dó, từ khâu pha màu, đặt khuôn, dùng con rập bọc vải và con lăn để in rập tranh.

Qua hoạt động này, không chỉ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật truyền thống, mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ, nơi mà di sản trở nên gần gũi và sống động hơn. Mỗi bản in rập đều là “độc bản” bởi mỗi thao tác, mỗi lần chạm mực, mỗi sắc độ màu đều mang dấu ấn cá nhân, ghi lại những khoảnh khắc sáng tạo khác nhau của mỗi người.

Có thể thấy, khi được thiết kế phù hợp, in rập, từ một kỹ thuật bảo tồn khoa học, có thể trở thành phương thức truyền tải, lan tỏa văn hóa sống động, bền vững. Mỗi bản tranh nhỏ là một lát cắt của ký ức văn hóa, góp phần đưa di sản đến gần hơn với đời sống thường nhật. Trải nghiệm bằng tay, hiểu bằng tâm và mang đến những giá trị đích thực, đó là hành trình “chạm tay vào di sản” theo đúng nghĩa.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển không ngừng, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa gắn với công nghệ đã trở thành một kỳ vọng lớn đối với Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII. Ứng dụng công nghệ không chỉ là chìa khóa để giữ gìn di sản cho thế hệ tương lai mà còn giúp đưa giá trị di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Đối với người dân Hà Nội, di sản văn hóa không chỉ là những công trình kiến trúc cổ kính hay hiện vật lịch sử, mà còn là linh hồn và bản sắc không thể tách rời của thành phố ngàn năm văn hiến. Vì vậy, việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và quảng bá di sản là một giải pháp quan trọng. Bằng cách tận dụng công nghệ, Hà Nội có thể khai thác các giá trị di sản một cách hiệu quả hơn, đồng thời giúp thế hệ trẻ tiếp cận và hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa của thành phố.

Công nghệ giúp bảo tồn và phục dựng các giá trị di sản một cách hiệu quả nhất. Một bảo tàng số về lịch sử Thăng Long – Hà Nội, nơi mọi tư liệu và hiện vật lịch sử được số hóa và trình bày sinh động, sẽ thu hút được nhiều người, đặc biệt là các em học sinh và sinh viên. Việc số hóa di sản không chỉ giúp bảo quản tốt hơn mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho công chúng.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) trong trải nghiệm di tích là một giải pháp đột phá. Du khách và người dân có thể ‘du hành thời gian’ về quá khứ và chứng kiến không gian di tích được phục dựng sống động như thật, nghe những câu chuyện lịch sử chân thực. Công nghệ VR mở ra một phương thức mới để khám phá di sản, giúp người trải nghiệm có cảm giác như đang thực sự có mặt tại địa điểm lịch sử.

Việc phát triển các ứng dụng di động dẫn đường và thuyết minh di sản đa ngôn ngữ cũng là một sáng kiến thiết thực. Với một chiếc điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng khám phá các di tích và hiểu rõ câu chuyện đằng sau mỗi hiện vật và địa danh. Điều này không chỉ giúp du khách nước ngoài dễ dàng tiếp cận thông tin mà còn giúp người dân địa phương hiểu sâu sắc hơn về di sản văn hóa của mình.

Người dân Thủ đô tin rằng, khi công nghệ được ứng dụng thông minh và có chiến lược, di sản văn hóa của Hà Nội sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn được ‘làm sống lại’ trong tâm hồn của thế hệ hôm nay và mai sau. Đây là cách biến những giá trị nghìn năm tuổi thành động lực phát triển mới và khẳng định vị thế của Hà Nội là một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa. Việc kết hợp di sản văn hóa với công nghệ không chỉ giúp bảo tồn mà còn tạo ra những giá trị mới, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thành phố.

http://hanoi.gov.vn là một trong những nguồn tin chính thức mà người dân có thể tham khảo để cập nhật thông tin mới nhất về các hoạt động bảo tồn và phát huy di sản văn hóa tại Hà Nội.

Chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đã trở thành xu hướng tất yếu đối với các bảo tàng trên thế giới, nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng cần thiết phải có một phòng chuyển đổi số để góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn di sản một cách bền vững, thu hút công chúng thế hệ mới và hội nhập quốc tế.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm này trong chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan. Theo ông, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng tại Ba Lan. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên biệt, bao gồm: số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, đăng tải nội dung lên các nền tảng số, phục vụ cho công tác in ấn, xuất bản, cũng như truyền thông và nghiên cứu.

Một điểm đáng chú ý là tất cả các bảo tàng tại Ba Lan đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp có diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Đây chính là nơi thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật, từng tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.

Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa, đây là quá trình lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh, tư liệu của bảo tàng. Quá trình này là nền tảng quan trọng để chia sẻ hình ảnh các hiện vật đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.

Vậy nhưng, tại Việt Nam, hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia cho rằng, nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ tiếp tục lùi lại phía sau, không bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng. Một rào cản lớn là hầu hết các bảo tàng tại Việt Nam chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Việc số hóa hiện vật, nếu có, thường được thực hiện rời rạc, dưới dạng các dự án ngắn hạn, thuê ngoài. Điều này khiến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.

Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết, nhằm tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản, bền vững.