Nền kinh tế toàn cầu hiện đang trải qua một giai đoạn bất ổn chưa từng có, phần lớn do chính sách thuế quan của Mỹ gây ra. Kể từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của mình, những đe dọa về thuế quan mạnh tay đối với các quốc gia trên toàn thế giới đã khiến nền kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng bất ổn. Mục tiêu lớn nhất mà chính quyền ông Trump nhắm tới là Trung Quốc, cùng với các nước bị cho là trung chuyển hàng hóa Trung Quốc trước khi xuất khẩu sang Mỹ, với mức thuế quan được áp dụng khá cao.

Trước sức ép từ trong nước, ông Trump đã buộc phải hoãn áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc để tiến hành đàm phán tại Geneva. Tuy nhiên, sự bất ổn trong chính sách kinh tế của Mỹ đã khiến các nhà đầu tư không còn xem Mỹ là điểm đến an toàn. Dòng vốn đầu tư toàn cầu cũng đã trải qua những thay đổi đáng kể do chính sách thuế quan từ Mỹ và những xung đột địa chính trị trên toàn cầu.

Đối với Việt Nam, một quốc gia với nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào bên ngoài cả về vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và xuất khẩu, việc tìm kiếm các biện pháp ứng phó với những tác động tiêu cực từ bên ngoài là hết sức cần thiết. Mức thuế quan mà ông Trump tuyên bố đối với Việt Nam được xem là tương đối thuận lợi so với các nước châu Á khác, nhưng vẫn cần phải chờ đợi và chuẩn bị cho những rủi ro tiềm ẩn.

Các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động loại bỏ những rủi ro, ngay cả khi phải chịu chi phí cao hơn. Chẳng hạn, để giảm thiểu rủi ro liên quan đến nguồn gốc xuất xứ, các doanh nghiệp trong ngành dệt may Việt Nam nên chủ động tìm kiếm nguồn nguyên liệu thay thế, mặc dù chi phí có thể cao hơn.

Tăng trưởng kinh tế toàn cầu có thể phải điều chỉnh lại theo hướng thu hẹp. Dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2025 của OECD là 2,9% (so với mức 3,3% của năm 2024), và nhiều khả năng sẽ khó đạt được mục tiêu này. Nguy cơ nền kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái ngày càng tăng cao.

Trong bối cảnh này, việc Việt Nam và các quốc gia khác cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa và thích nghi để ứng phó với những biến động của kinh tế toàn cầu là rất quan trọng. Sự chuẩn bị và linh hoạt trong chính sách kinh tế sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng các cơ hội mới trong một thế giới ngày càng phức tạp và liên kết chặt chẽ.

OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) đang theo dõi sát sao diễn biến kinh tế toàn cầu và đưa ra các dự báo cũng như khuyến nghị chính sách nhằm giúp các quốc gia vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đang bước vào một tình thế phức tạp khi bắt đầu năm 2025. Mặc dù thị trường chứng khoán đang dao động gần mức cao kỷ lục và các chỉ số suy thoái truyền thống chưa cho thấy dấu hiệu đáng lo ngại, nhưng các nhà hoạch định chính sách đang phải cân nhắc những áp lực gia tăng trong các chỉ số kinh tế hướng tới tương lai trong bối cảnh lo ngại lạm phát dai dẳng. Sự kết hợp độc đáo của các yếu tố này mang lại cả cơ hội và rủi ro có thể định hình quỹ đạo của chính sách tiền tệ trong thời gian còn lại của năm.

Trong phân tích kinh tế, sự khác biệt giữa dữ liệu ‘mềm’ – bao gồm các cuộc khảo sát, chỉ số tình cảm và các biện pháp dựa trên thị trường – và dữ liệu ‘cứng’, bao gồm các số liệu cụ thể như số liệu việc làm, sản xuất công nghiệp và tăng trưởng GDP, đã được nhận diện từ lâu. Hiện tại, hai loại dữ liệu này đang kể những câu chuyện khác nhau về sức khỏe của nền kinh tế Hoa Kỳ.

Dữ liệu cứng tiếp tục cho thấy khả năng phục hồi của nền kinh tế. Thị trường lao động vẫn tương đối chặt chẽ, chi tiêu của người tiêu dùng vẫn duy trì động lực bền vững và thu nhập của công ty nhìn chung đã vượt quá kỳ vọng. Tuy nhiên, các chỉ số dữ liệu mềm đang phát ra tín hiệu cảnh báo không thể bỏ qua. Các biện pháp dựa trên khảo sát về niềm tin kinh doanh đã giảm đáng kể, với các chỉ số PMI sản xuất và dịch vụ cho thấy sự yếu kém đáng lo ngại trong các đơn đặt hàng mới và kỳ vọng trong tương lai.

Tâm lý người tiêu dùng, mặc dù không ổn định, đã cho thấy sự yếu kém dai dẳng trong các thành phần hướng tới tương lai. Tiền lệ lịch sử và các mô hình phản ứng của Fed cho thấy một mô hình rõ ràng: Cục Dự trữ Liên bang đã liên tục phản ứng với căng thẳng kéo dài trong các chỉ số dữ liệu mềm, thường là trước khi dữ liệu cứng cho thấy sự suy giảm đáng kể. Cách tiếp cận chủ động này đã chứng minh hiệu quả trong việc ngăn chặn suy thoái do tâm lý di căn thành suy thoái toàn diện.

Môi trường hiện tại đặt ra một thách thức độc đáo vì căng thẳng dữ liệu mềm đang xảy ra cùng với định giá tài sản tăng cao và áp lực lạm phát liên tục. Điều này tạo ra một ma trận quyết định phức tạp hơn cho các nhà hoạch định chính sách so với các chu kỳ trước. Thị trường tài chính hiện đang phản ánh mức độ tin tưởng cao vào kịch bản ‘hạ cánh mềm’, với định giá cổ phiếu vẫn ở mức cao và chênh lệch tín dụng tương đối được kiểm soát.

Vị thế này tạo ra cả cơ hội và rủi ro cho Cục Dự trữ Liên bang. Việc cắt giảm lãi suất sẽ đòi hỏi dữ liệu cứng phải xấu đi đáng kể hoặc bằng chứng rõ ràng cho thấy căng thẳng dữ liệu mềm đang bắt đầu tác động đến các số liệu kinh tế cụ thể. Với sự nhấn mạnh của Fed vào sự phụ thuộc vào dữ liệu, các nhà hoạch định chính sách có thể sẽ thích chờ xác nhận bổ sung trước khi hành động.

Quy mô của bất kỳ chu kỳ nới lỏng nào sẽ phụ thuộc phần lớn vào tốc độ và quyết đoán của Fed. Bằng chứng lịch sử cho thấy việc nới lỏng chủ động sớm có xu hướng hiệu quả hơn trong việc ngăn ngừa suy thoái so với việc cắt giảm phản ứng được thực hiện sau khi dữ liệu cứng đã xấu đi.

Ngoài chính sách tiền tệ, động lực tài chính có thể đóng vai trò ngày càng quan trọng trong kết quả kinh tế. Sở thích phát hành nợ ngắn hạn có thể hoạt động hiệu quả như nới lỏng định lượng, cung cấp thêm kích thích cho tài sản rủi ro ngay cả khi không có hành động của Fed.

Câu hỏi then chốt đối với thị trường và các nhà hoạch định chính sách là liệu sự phân kỳ hiện tại giữa dữ liệu mềm và dữ liệu cứng có phải là hiện tượng tạm thời hay là giai đoạn đầu của sự suy thoái kinh tế đáng kể hơn. Tiền lệ lịch sử cho thấy rằng sự yếu kém kéo dài của dữ liệu mềm cuối cùng sẽ biểu hiện ở các số liệu cứng hơn, nhưng thời điểm và quy mô của sự truyền tải này vẫn chưa chắc chắn.