Thế hệ trẻ Trung Quốc đang dần từ chối kế thừa đế chế gia đình do cha mẹ họ xây dựng. Thay vào đó, họ chọn lối đi riêng, rời xa con đường được định sẵn. Xu hướng này đang ngày càng trở nên phổ biến tại Trung Quốc.

Zhan, 30 tuổi, con trai cả của một nhà sáng lập tập đoàn công nghệ, là một trong số những người trẻ thuộc thế hệ này. Lớn lên trong cảnh cha thường xuyên vắng nhà vì công việc, Zhan không có những ký ức đẹp về bữa ăn quây quần hay kỳ trong những ngày nghỉ cùng cha. Từ khi còn học phổ thông, anh đã chịu áp lực kế nghiệp do gia đình kỳ vọng. Tuy nhiên, đến mùa hè năm hai đại học, anh nhận ra rằng cần sống theo lựa chọn của mình. Tốt nghiệp, anh thi công chức và làm việc ở thành phố khác, hoàn toàn rời xa công việc kinh doanh của gia đình.

Đối với Zhan, việc chọn làm trong môi trường nhà nước không chỉ là hướng đi ổn định mà còn giúp anh thoát khỏi con đường được định sẵn và bắt đầu sống theo ý mình. Anh cho rằng, bố từng mong mình nối nghiệp, tận dụng các mối quan hệ và nguồn lực sẵn có để phát triển doanh nghiệp gia đình, nhưng anh không cần tài sản của cha.

Những người trẻ như Zhan được gọi là ‘chang’erdai’ – thế hệ thứ hai sinh ra trong sự thịnh vượng do cha mẹ tạo dựng. Theo nghiên cứu của phó giáo sư Ji Yingying ở Đại học Thượng Hải, đa số họ duy trì mối quan hệ gia đình tương đối ổn định, không có ác cảm với công việc kinh doanh nhưng cũng không xem việc kế thừa là bắt buộc.

Xu hướng này đặt ra câu hỏi về tương lai của khu vực kinh tế tư nhân tại Trung Quốc. Từ giữa những năm 2010, khi thế hệ doanh nhân tư nhân đầu tiên tại Trung Quốc bắt đầu bước vào giai đoạn chuyển giao, câu hỏi có nên tiếp quản doanh nghiệp gia đình trở thành một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến tương lai của khu vực kinh tế tư nhân.

Một khảo sát năm ngoái cho thấy chỉ 40% thế hệ thứ hai trên toàn quốc sẵn sàng tiếp quản doanh nghiệp gia đình, cho thấy sự thay đổi đáng kể về quan niệm thừa kế. Ở Trung Quốc, Zhan được xem là người thừa kế truyền thống vì là con trai cả, nhưng anh không nhận mình là con cả vì còn có chị gái, người từng được gửi đi nuôi nhờ đến năm ba tuổi.

Từ bỏ cơ nghiệp gia đình, Zhan cho biết làm việc trong cơ quan công quyền giúp anh bớt áp lực chứng minh năng lực như nhiều chang’erdai. Nhịp độ ổn định cũng giúp anh tránh lối sống bận rộn, không có thời gian cho gia đình của bố.

Shan, một người trẻ khác, lớn lên trong một gia đình giàu có sở hữu doanh nghiệp vật liệu xây dựng, cho biết cha mẹ chưa từng ép buộc hay kỳ vọng ba chị em tiếp quản cơ nghiệp. Chị gái không mặn mà với kinh doanh, hiện làm nội trợ toàn thời gian. Em trai theo học võ thuật, ước mơ trở thành vận động viên sinh viên. Shan đang làm quản lý kiêm thiết kế ở công ty nhỏ.

Phó giáo sư Ji Yingying cho biết, các nghiên cứu quốc tế cho thấy Gen Z ngày càng có ý thức cá nhân rõ nét và cần sự hài lòng trong đời sống tinh thần. Để đạt được điều đó, họ thậm chí từ bỏ quyền thừa kế. Mặt khác, nhiều chang’erdai không đồng thuận với cách cha mẹ định hình vai trò kế thừa. Một số không xem cha mẹ là chỗ dựa, mà muốn tự tạo dựng con đường riêng.

Nếu thế hệ cha mẹ bớt đặt kỳ vọng thừa kế và chú trọng hơn vào kết nối cảm xúc với con cái, doanh nghiệp có thể vẫn được duy trì trong gia đình, dù dưới hình thức khác. Sự kế thừa có thể thực sự bắt đầu từ việc chuyển giao tài sản hay từ mối quan hệ cảm xúc được nuôi dưỡng qua thời gian.

Thế hệ trẻ Gen Z tại Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc quản lý tài chính cá nhân. Theo khảo sát Chỉ số Khả năng Ổn định Tài chính 2025 của Sun Life Châu Á, Gen Z tại Việt Nam có mức độ tự tin và chuẩn bị tài chính thấp hơn so với các thế hệ khác. Chỉ có 52% Gen Z cảm thấy an toàn về mặt tài chính, thấp hơn so với 66% người thuộc nhóm Baby Boomer và 60% Millennials.

Một vấn đề đáng chú ý khác là Gen Z ít tìm kiếm sự hỗ trợ tài chính nhất. Có tới 28% Gen Z không hỏi ý kiến bất kỳ ai khi đưa ra quyết định tài chính, mặc dù họ đang rất cần sự hướng dẫn từ các nguồn đáng tin cậy. Điều này cho thấy sự thiếu hụt về kiến thức và kỹ năng tài chính, cũng như sự thiếu hỗ trợ từ các chuyên gia tài chính.

Khảo sát cũng chỉ ra rằng người Việt có xu hướng tập trung vào nhu cầu ngắn hạn thay vì mục tiêu tài chính lâu dài. 93% người khảo sát cảm thấy chịu ảnh hưởng bởi lạm phát, trong đó 43% bị ảnh hưởng nghiêm trọng tới khả năng chi trả hàng tháng. Chi tiêu hàng ngày trở thành ưu tiên hàng đầu với 58% người tham gia khảo sát, trong khi việc chuẩn bị cho nghỉ hưu rớt xuống vị trí thứ 6 trong danh sách ưu tiên.

Tiết kiệm cho các khoản chi tiêu khẩn cấp đã vươn lên thành mục tiêu quan trọng thứ hai với 42% người lựa chọn. Tuy nhiên, thiếu kế hoạch dài hạn vẫn là một rào cản lớn cho sự ổn định tài chính. Hơn một nửa số người tham gia (52%) không có kế hoạch tài chính vượt quá 12 tháng, và chỉ 8% có tầm nhìn vượt mốc 10 năm.

Những con số này cho thấy một thách thức đáng lo ngại ở thế hệ trẻ Việt Nam, đặc biệt là Gen Z khi họ đơn độc trong các quyết định tài chính, thường không được tiếp cận các nguồn tư vấn chuyên nghiệp. Điều này đòi hỏi sự quan tâm và hỗ trợ từ các tổ chức tài chính cũng như gia đình và bạn bè để giúp Gen Z xây dựng sự ổn định tài chính lâu dài.

Để giải quyết vấn đề này, các tổ chức tài chính cần cung cấp các chương trình giáo dục tài chính và tư vấn chuyên nghiệp cho Gen Z. Ngoài ra, gia đình và bạn bè cũng cần đóng vai trò hỗ trợ và tư vấn cho Gen Z trong việc quản lý tài chính cá nhân. Chỉ khi có sự hỗ trợ và quan tâm từ tất cả các bên, Gen Z mới có thể xây dựng được sự ổn định tài chính lâu dài và đạt được mục tiêu tài chính của mình.

Sun Life Châu Á cũng đã đưa ra một số khuyến nghị để giúp Gen Z cải thiện khả năng quản lý tài chính cá nhân. Đầu tiên, Gen Z cần xác định rõ mục tiêu tài chính của mình và xây dựng kế hoạch tài chính cụ thể. Thứ hai, họ cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tài chính và các nguồn đáng tin cậy. Cuối cùng, Gen Z cần có thói quen tiết kiệm và đầu tư thông minh để đạt được mục tiêu tài chính của mình.

Thông tin chi tiết về khảo sát Chỉ số Khả năng Ổn định Tài chính 2025 của Sun Life Châu Á có thể được tìm thấy tại https://www.sunlife.com.vn.