Ứng dụng kỹ thuật in rập thủ công trong bảo tồn di sản văn hóa đang trở thành một giải pháp sáng tạo và hiệu quả, giúp lưu giữ lại những chi tiết, hoa văn, họa tiết và chữ khắc trên các di tích cổ. Tại chùa Keo Hành Thiện, một công trình Phật giáo cổ tiêu biểu của vùng đồng bằng Bắc Bộ, kỹ thuật này đã được sử dụng để bảo tồn những giá trị văn hóa kiến trúc độc đáo.
Chùa Keo Hành Thiện gắn liền với Thiền sư Dương Không Lộ, vị Quốc sư thời Lý, không chỉ là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng mà còn là nơi chứa đựng kho tàng văn hóa kiến trúc độc đáo. Trải qua hàng trăm năm, nơi đây vẫn bảo lưu được nhiều hạng mục kiến trúc nghệ thuật truyền thống thời Lê – Nguyễn, với hệ thống phù điêu, hoa văn chạm khắc và bia ký có giá trị lịch sử, mỹ thuật đặc biệt.
Tuy nhiên, như nhiều di tích cổ khác, chùa Keo Hành Thiện cũng đối mặt với những thách thức lớn trong công tác bảo tồn, do tác động của thời gian, môi trường và hoạt động con người. Những chi tiết chạm khắc quý trên bộ khung kiến trúc gỗ như hình linh thú, lân nghê, hoa lá thiêng,… cho đến các mảng chạm trên đá đang đứng trước nguy cơ dần bị bào mòn, xuống cấp.
Trước thực trạng đó, năm 2023, một dự án Số hóa di sản làng Hành Thiện quy mô đã và đang được triển khai tại đây, với sự tham gia của các chuyên gia bảo tồn, các nhà nghiên cứu, kiến trúc sư, nghệ nhân và đội ngũ công nghệ. Dự án không chỉ nhằm mục đích bảo tồn di tích mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ cho cộng đồng.
Một trong những hoạt động nổi bật của dự án là triển lãm “Hành Thiện 200 năm danh xưng”, tổ chức nhân dịp kỷ niệm hai thế kỷ ngôi làng mang tên Hành Thiện. Triển lãm đã trưng bày nhiều bản rập văn bia cổ, tranh ký họa, tranh ảnh tư liệu gốc về chùa Keo và các sản phẩm văn hóa được hình thành từ tư liệu in rập, thu hút sự quan tâm đặc biệt của người dân địa phương và du khách.
In rập là phương pháp lưu giữ chính xác những chi tiết gốc, đồng thời tạo nên một lối tiếp cận giàu cảm xúc và thẩm mỹ với di sản. Mỗi bản rập thủ công trở thành sợi dây kết nối giữa hiện vật và cộng đồng, giữa nghệ thuật cổ truyền và công nghệ hiện đại.
Không chỉ tại chùa Keo Hành Thiện, kỹ thuật in rập thủ công còn được chuyển thể thành một hoạt động giáo dục, nghệ thuật, truyền cảm hứng đến cộng đồng tại Quần thể Danh thắng Tràng An. Tại đây, du khách có thể tận tay thực hiện một bản in rập truyền thống trên giấy dó, từ khâu pha màu, đặt khuôn, dùng con rập bọc vải và con lăn để in rập tranh.
Qua hoạt động này, không chỉ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật truyền thống, mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ, nơi mà di sản trở nên gần gũi và sống động hơn. Mỗi bản in rập đều là “độc bản” bởi mỗi thao tác, mỗi lần chạm mực, mỗi sắc độ màu đều mang dấu ấn cá nhân, ghi lại những khoảnh khắc sáng tạo khác nhau của mỗi người.
Có thể thấy, khi được thiết kế phù hợp, in rập, từ một kỹ thuật bảo tồn khoa học, có thể trở thành phương thức truyền tải, lan tỏa văn hóa sống động, bền vững. Mỗi bản tranh nhỏ là một lát cắt của ký ức văn hóa, góp phần đưa di sản đến gần hơn với đời sống thường nhật. Trải nghiệm bằng tay, hiểu bằng tâm và mang đến những giá trị đích thực, đó là hành trình “chạm tay vào di sản” theo đúng nghĩa.
